കണ്വ മഹർഷി
ശകുന്തളയുടെ വളർത്തച്ഛൻ എന്ന പേരിൽ പൂരാണപ്രസിദ്ധനായ ഒരു മഹർഷിയാണ് കണ്വൻ. പ്രാചീന ഭാരതത്തിലെ മുനികുലങ്ങളിൽ കണ്വകുലത്തിന് വളരെ പ്രാധാന്യമുണ്ടായിരുന്നതായി ഋഗ്വേദത്തിൽ നിന്നു മനസ്സിലാക്കാം ബ്രഹ്മപുത്രനായ കശാപമഹർഷിയുടെ വംശത്തിൽ ജനിച്ചതിനാൽ കണ്വന് കാശാപനെന്നും പേരുണ്ട് ''ഋഷിമേധാദിസുതൻ കണ്വൻ" എന്ന് മ. ഭാ. ശാന്തിപർവ്വം 208ാം അദ്ധ്യായം 27ാം പദ്യത്തിൽ പ്രസ്താവിക്കുന്നതിനാൽ കണ്വന്റെ അച്ഛന്റെ പേര് മേധാദിതി എന്നായിരുന്നതായി ഊഹിക്കാം കണ്വൻ മാലിനീ നദിയുടെ തീരപ്രദേശത്ത് ഒരു ആശ്രമം കെട്ടി അനേകം ശിഷ്യന്മാരോടുകൂടി താമസിച്ചിരുന്നു.
കണ്വാശ്രമം
പ്രവേണീ നദിയുടെ ഉത്തരതീരത്ത് മാലിനീ നദിതടത്തിൽ സ്ഥിതി ചെയ്തിരുന്നതായി മ. ഭാ വനപർവ്വത്തിൽ കാണുന്നു. ചില നിരുപകന്മാരുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ രാജപുട്ടാണായിൽ 'കോട്ട' എന്ന സ്ഥരത്തിന് നാലുമൈൽ തെക്ക് ചമ്പൽ നദീതടത്തിലാണ് കണ്വാശ്രമം സ്ഥിതിചെയ്തിരുന്നത്.
കണ്വന്റെ ആശ്രമത്തെ കാളിദാസൻ ശാകുന്തളത്തിൽ വർണ്ണിച്ചിട്ടുണ്ട്. [മ. ഭാ ആദിപർവ്വം 70ാം അദ്ധ്യായം]
കണ്വന് ശകുന്തളയെ കിട്ടിയത്
പണ്ടോരിക്കൽ വിശ്വാമിത്രൻ ഉഗ്രമായ തപസ്സു ചെയതു കൊണ്ടിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ തപസ്സു മുടക്കുന്നതിനുവേണ്ടി ഇന്ദ്രൻ മേനകയേ അയച്ചു. വിശ്വാമിത്രനും മേനകയും തമ്മിൽ പ്രേമബദ്ധരായി. മേനക ഒരു കുഞ്ഞാനെ പ്രസവിച്ചു. അതിനെ കാട്ടിൽ ഉപേക്ഷിച്ചിട്ട് മാതാപിതാക്കന്മാർ അവരവരുടെ വഴിക്കുപോയി. ആ ശിശുവാണ് ശകുന്തള. ശകുന്തങ്ങൾ [പക്ഷികൾ] ശിശുവിനെ ആഹാരം കൊടുത്ത് കുറെ സമയം പാലിച്ചതിനാൽ കുട്ടിക്കു ശകുന്തള എന്നു പേരുണ്ടായി. യാദൃച്ഛികമായി കണ്വമുനി ആ വഴിക്കു വരികയും കുട്ടിയെ എടുത്തുകൊണ്ടുപോയി വളർത്തുകയും ചെയ്തു [മ. ഭാ ആദിപർവ്വം 72ാം അദ്ധ്യായം]
ഭരതന്റെ യാഗം
കണ്വനെ ആചാര്യനാക്കിക്കൊണ്ട് ദുഷ്യന്തകുമാരനായ ഭരതൻ "ഗോവിതതം" എന്നു പേരായ ഒരു യാഗം നടത്തിച്ചതായി [മ. ഭാ ആദിപർവ്വം 74ാം അദ്ധ്യായം 130ാം പദ്യത്തിൽ കാണുന്നു]
കണ്വൻ കിഴക്കേദിക്കിലെമുനി
വനവാസത്തിനു ശേഷം അയോദ്ധ്യയിൽ മടങ്ങിയെത്തിയ ശ്രീരാമനെ സന്ദർശിക്കാൻ നാനാഭാഗത്തു നിന്നും മുനിമാർ വന്നു. ആ കൂട്ടത്തിൽ കിഴക്കേദിക്കിൽ നിന്നും വന്ന മുനിമാരോടൊന്നിച്ച് കണ്വനും ഉണ്ടായിരുന്നതായി ഉത്തരരാമായണത്തിൽ പ്രസ്താവിക്കുന്നു. വസിഷ്ഠൻ, അ ത്രി, വിശ്വാമിത്രൻ, ഗൗതമൻ, ജമദഗ്നി, ഭരദ്വാജൻ, സനകാദികൾ, ശരഭംഗൻ, ദൂർവാസാവ്, മതംഗൻ, വിഭാണ്ഡകൻ, തുംബുരു, ഇവരായിരുന്നു കണ്വനോടൊന്നിച്ച് കിഴക്കേ ദിക്കിൽ നിന്നും വന മറ്റു മുനിമാർ.
കണ്വനും ഋഗ്വേദവും
ഋഗ്വേദത്തിൽ ആകെ പത്തു മണ്ഡലങ്ങളുണ്ട്. അവയിൽ രണ്ടു മുതൽ ഏഴുവരെയുള്ളവ ഓരോ ഋഷികുലത്താൽ രചിക്കപ്പട്ടിട്ടുള്ളവയാണ്. രണ്ടാം മണ്ഡലം ഭാർഗ്ഗവ കുലത്തിന്റെയും മൂന്നാമത്തേത് വിശ്വാമിത്രകുലത്തിന്റെയും നാലാമത്തേത് വാമദേവന്റെയും അഞ്ചാമത്തേത് അത്രിയുടെയും ആറാമത്തേത് ഭരദ്വാജന്റെയും ഏഴാമത്തേത് വസിഷ്ഠന്റെയുമാകുന്നു. എട്ടാമത്തെ മണ്ഡലവും ഒന്നാം മണ്ഡലത്തിൽ അമ്പതു സൂക്തങ്ങളും കണ്വകുലം രചിച്ചതാണെന്ന് ഋഗ്വേദത്തിൽ നിന്ന് മനസ്സിലാക്കാം.
കണ്വന്റെ മക്കൾ
കണ്വന് മേധാതിഥി എന്നൊരു പുത്രനുണ്ടായിരുന്നു. ഋഗ്വദം 1ാം മണ്ഡലം 4ാം അനുവാകം 12ാം സൂക്തം കണ്വന്റ പുത്രനായ മേധതിഥിയെ ഋഷിയാക്കിക്കൊണ്ടു രചിക്കപ്പെട്ടിട്ടുള്ളതാണ്.
കണ്വന് മേനകയിൽ ഇന്ദീവരപ്രഭ എന്ന ഒരു പുത്രിയുണ്ടായിരുന്നതായി കഥാസരിൽസാഗരത്തിൽ ഒരു കഥ കാണുന്നു. ഇന്ദീവരപ്രഭ വിവാഹം കഴിച്ചത് ചിത്രകൂട നഗരത്തിലെ രാജാവായ ചന്ദ്രാവലോകൻ ആണ്.
